Standaard pagina

Hij is gesmolten
nu is deze Boeddha
van sneeuw
een echte Boeddha.

Er is geen grens aan dit ogenblik,
en hierin is eeuwige vreugde.

In de slagregen
twee kleine huizen;
daarvoor de machtige stroom.

Duizenden daken;
duizend stemmen
op de markt;
wintermorgen mist.

Een zwart ijzeren windbel
in de witte zomernacht
hij tinkelt maar door.
- Fuyuko Tomita

In Japan maakte het dichten deel uit van de opvoeding. Je moest elke situatie in een kort, betekenisvol vers kunnen samenvatten. De stemming van één levensmoment werd krachtig en zelfstandig samengevat. Een haiku is de meest vitale uitdrukking van de Japanse cultuur, door haar eenheid van leven, kunst en geesteshouding. Een haiku zonder een air van onvermijdelijkheid is geen haiku.

Haiku moet natuuurlijk oprijzen uit het onderwerp; anders worden object en opmerker twee; en het gevoel van het object kan niet worden gerealiseerd door de opmerker, omdat zijn zelf er tussen komt. De mens moet opgaan in het object, tot de innerlijke natuur daarvan duidelijk wordt.

Haiku heeft tot doel het tot zijn recht te laten komen van de gewone spreektaal en algemene uitdrukkingen. Geen onderwerp is ongeschikt voor haiku; wat ieder uitkiest uit het tafereel dat hij ziet, dat is de betekenis van de ervaring die hij ondergaat.
Haiku is een bereidheid om het leven te aanvaarden, zoals het komt; niet vrij van droefheid, maar van de angst voor droefheid; met de macht om alle soorten schoonheid te herkennen en er zich over te verheugen: tevreden in armoede en eenzaamheid, en toch vol medegevoel voor alle schepselen; geheel vrij van traditie, vrees voor traditie, en van allerlei behoeften; en ten slotte de bereidheid dit in enkele korte verzen weer te geven.

Haiku is een wijze van kijken, een wijze van leven.
De frisheid van de bloem is haiku.

Trilling door het gras
klein onderaards grondverzet
mol doet stil haar werk

Een oude vijver
een kikker springt erin
het geluid van water

De oude vijver
een kikker springt-
plons!

Alsof hij er eerst
lang over moest nadenken
viel één regendrop

Door alle tijden heen heeft het water - de oude vijver- een gevoel opgeroepen van diepte, van de ongeweten, onuitspreekbare oorsprong van de dingen. Slechts het levend ogenblik, het bewegende nu, de springende kikvors- kan dit onvatbare voor ons hoorbaar, verstaanbaar maken, hoe onbelangrijk de gebeurtenis ook mag zijn. De ware natuur der dingen is poëtisch. 
Van natuurobservatie, argeloos en intens, kan een bevrijdende werking uitgaan!

Het landschap wordt verbeeld, of de bloemen, dieren en dingen om de mens heen, en de mens zelf als deel van dit alles. De dichter staat niet voor zijn vers als explicateur, het liefst is hij er helemaal niet bij; zelfexpressie is voor hem onbelangrijk.
Dit hangt samen met het feit dat de grote tegenstelling tussen mens en natuur, die bij ons zoveel spanning veroorzaakt, eenvoudig niet bestaat in de Japanse wereld. Voor de Japanner heeft de mens dezelfde goddelijke oorsprong als de gehele schepping, en verkeert hij in harmonie met de bergen, vlakten en wateren van zijn prachtig land, en met alle dingen en schepselen om hem heen.

Zo rood, zo rood nu
de zon, en deze herfst
wind, zonder genade.
- Basho

Hij wordt gebroken,
en weer gebroken, toch blijft
de maan in het water.
- Cho Sha

De tempeldienst heeft ten doel de mens bewust te maken van zijn eigen verwantschap  met de goden, hem te bevrijden van angst, en zo de vrede in zijn hart te bewaren.

Diep in gedachten
kijk ik naar de dingetjes
die mieren dragen

De regen bevrijdt
de geuren.
En ik vang ze 
met plezier op.

Langs het berpad
hoe gracieus
die maartseviooltjes.
- Basho

De lage wolken
rijen zich naast elkaar
waar de zee eindigt.
- Shiki

Ach musje,
- jouw moeder is toch
ook dood-
zullen we samen spelen?

Hier,
ik ben hier- 
de sneeuw die valt
- Issa

De dief heeft het achtergelaten : de maan aan mijn raam.

- Ryokan 1758 - 1831