Startpagina

Wie stelt de grote vragen nog?
In dit tijdperk van knappe techniek drukken we levensvragen weg. In verlegenheid zoeken we eindeloos naar een medische oplossing, ten koste van de mens zelf.
Zijn er in ons leven gesprekken geweest over eeuwenoude vragen zoals: we zijn sterfelijk, hoe is dat voor ons? Hopen we nog ergens op? Hoe zullen we verdragen wat verdragen moet worden?

Het leven voor de dood kan redelijk aangenaam geleefd zijn. De rest is wanhoop.
Er zijn geen woorden voor de eeuwigheid!

Schaarste.
Aan het ziekenhuisbed geloven we helemaal niet dat de mens een machine zou zijn. Het is vaak volstrekt immoreel dat geld een rol speelt in de zorg. Maar een belangrijke vraag is:
- mag alles wat kan, koste wat kost?
- is dat: 'kwaad vermijden ?
En is altijd behandelen de beste  gestalte van 'goed doen'!

Verdeling van schaarste.
Verdeling van schaarse middelen: het debat is inmiddels begonnen. Zorgverzekeringen stellen een aantal vanzelfsprekende  verworvenheden in de zorg ter discussie. Er moet worden overlegd over verantwoordelijke verdeling van schaarser wordende middelen. Niet alles wat vergoed werd kan vergoed blijven. Dat is nieuw, al hadden we het kunnen weten. De verontwaardiging domineert de media.

De reacties gaan in één richting en lijken een echo van het motto van Francis Bacon: Verleng! doe alles om de dood vvoor te blijven, koste wat kost.
De ontkenning van de dood is een belangrijke oorzaak van de stijgende kosten in de gezondheidszorg. Maar de schade zou wel eens veel groter kunnen zijn dan alleen maar in de financiën. De weigering om de dood in het gezicht te kijken is de diepste rede van onze 21ste-eeuwse sores.

Geluk hebben we in de hand, maar we zijn  ook afhankelijk van omstandigheden. En anderen.
En je moet mazzel hebben.
De kunst is om onderscheid te maken tussen die dingen waaraan je zelf iets kan doen en die waarop je zelf geen invloed hebt.
Levenskunst is geen simpele verzameling tips en trucs die je pragmatisch uit kan voeren zodat je een gelukkiger mens wordt. Er is meer nodig. Ethiek bijvoorbeeld.

De ethiek kan helpen bij zaken in het leven waar je zelf iets aan kunt doen. De deugdenethiek vraagt niet naar wat we moeten doen maar hoe we ons kunnen vormen om meer te worden zoals we zijn en waar we naar verlangen. De deugdenethiek werkt preventief, niet oplossend.
In de ethiek gaat het niet om leven in de zin van overleven maar om de kunst zo te leven dat het kwaliteit heeft.
Dat het goed is.
De moeite waard.
Mooi als een kunstwerk.
Maar je kunt niet alles beheersen en regisseren.

Perfectionisme.
Deugdzaamheid is de perfectionering van je doen en laten. De deugdenethiek sluit aan bij de ambitie van mensen om te groeien. Het helpt je tot bloei te komen. En tot bloei komen betekent gelukkiger worden. Een deugd is een soort deelaspect, een ingrediënt. Er zijn meerdere deugden. samen brengen ze een geslaagd en gelukt leven tot stand.

Waar haal je een deugd vandaan?
Enkele suggesties: de Bijbel, religieuze tradities, voorbeeldfiguren en er zijn rolmodellen.
Aan voorbeeldfiguren kunnen we ons optrekken. Ze hebben kwaliteiten waardoor we ze bewonderen. Van die kwaliteiten kun je ook leren.

De populaire levenskunstfilosofie mikt erg op individuele autonomie en heeft weinig oog voor wat we zelf niet kunnen en waarin we afhankelijk zijn van de ander. Het gaat erg over zelfzorg, om cultivering van de eigen, individuele vrijheid en de verantwoordelijkheid  voor het eigen leven.
Die filosofie heeft te weinig aandacht voor onze machteloosheid, ons onvermogen, onze zwakte en kwetsbaarheid. En daarbij komt, je kunt geluk niet alleen maar maken. Je moet ook in staat zijn om te ontvangen.

Maakbaarheid versus passiviteit.
Als een kunstenaar alleen maar wil creëren, dan lukt het niet. Er moet een moment zijn waarin er ruimte is voor inspiratie. Voor mijmeren. Stilzitten en mijmeren zodat er gedachten komen. Of juist geen gedachten: er is geen garantie op succes. Maar die dituatie ontstaat in ieder geval niet als je alsmaar doorgaat. Filosofisch denken vereist ook rust, concentratie en zelfonderzoek. En wie onrustig van het een naar het ander vliegt, kan niet goed denken. Deugden van passiviteit kunnen daarbij helpen. Geduldig zijn bijvoorbeeld. Kunnen wachten is een kunst.

Iemand die kan wachten, kan iets wat van belang is. En we kunnen dat leren.  Je moet alleen wel voorkomen dat je ongeduldig aan het geduld gaat werken. Dan kom je in de paradox van maakbaarheid terecht. De (levens)kunst is de combinatie van activiteit en passiviteit. Nu zijn we sterk doorgeschoten in actief zijn.

Deugden en de 'tijd'.
Elke tijd vraagt om eigen deugden. Maar dat betekent niet dat ze voortdurend veranderen. Er zijn een aantal constante binnen de deugdenethiek. Moed, maathouden, verstandigheid en rechtvaardigheid. Assertiviteit en integriteit zijn voorbeelden van moderne deugden.
De betekenis van het leven, van dingen, laat zich niet dwingen. Het goede leven is tot op zekere hoogte aan te leren. Geluk zit in de wijze waarop je je lot op je neemt. Je kunt leren beter met een bepaalde situatie om te gaan. Dat heeft veel met aanvaarding te maken.

Er is een mogelijkheid om naar je leven te kijken, met een zekere afstand en ja te zeggen tegen wat je ziet. ook al zie je daar pijn en ongeluk. Dat kijken, dat kun je leren. Bijvoorbeeld uit de kunst, films en literatuur. Kunnen kijken naar je onvolmaaktheid en die aanvaarden, kan ook een bepaald soort geluk opleveren.

Review: Het leven is een kunst  Paul van Tongeren

De mens is allereerst een wezen dat geen genoegen neemt met het leven zoas dat is gegeven. Mensen oefenen zich voortdurend om hun leven te veranderen en daarmee zichzelf te herscheppen. Maar de mens kan dat niet alleen: men moet zich overgeven aan rituelen, technieken, oefening en training, samen met anderen. Zo wordt ethiek tot 'menstechniek'.

De geschiedenis van deze technieken leert ons dat ze de mens tot mens maken en stellen ons in staat op gezette tijden boven onszelf uit te stijgen en het onwaarschijnlijke te bereiken. Tegelijkertijd beschermen ze ons ook tegen risico's die de verandering van ons leven met zich meebrengt. Menstechnieken zijn ook immuuntechnieken.

De menselijke sfeer kent drie  immuunsytemen, die intensief met elkaar samenwerken en elkaar functioneel aanvullen.
* de eerste is de socio-immunologische praktijk bestaat uit de juridische, solidariserende en militaire praktijk, waarmee mensen in de 'samenleving' hun confrontaties afhandelen met agressors, buren en vreemdelingen.
* de tweede is de symbolische- en  psycho-immunologische praktijk, met behulp waarvan mensen het lot, hun sterfelijkheid, mentale veerkracht en denkbeeldige anticipaties het hoofd bieden. Dit systeem brengt  ook onze duistere kant in beeld. Elke cultuur kent een verscheidenheid aan mentale en fysieke oefenmethodes waarmee mensen hebben geprobeerd hun kosmische en sociale immuunstatus ten opzichte van levensrisico's en doodszekerheid te optimaliseren. Deze procedures passen in het brede kader van de menselijke 'arbeid aan zichzelf'. Je kunt en moet je leven veranderen.
* het derde immuniteitsniveau is de biografie van de mens, de antropotechniek; met de ethische mens , die aan zijn leven met al zijn gevaren een symbolische betekenis moet geven. Deze mens is in training. We moeten de oefenende mens in beeld brengen. Is de mens in staat om de kloof tussen de biologische en de culturele immuniteitsfenomenen, tussen de natuurlijke processen en de handelingen, tussen actie en comtemplatie, te overbruggen.

Hermeneutiek is de kunst van het interpreteren, uitleggen en toepassen van een tekst op eigen omstandigheden. Het achterhalen van de oorspronkelijke betekenis en de toepassing op de huidige situatie.

Wat betekent de tekst voor ons, op dit moment. De tekst staat niet los van de tijd waarin men leeft. Er is voorkennis,een netwerk van vooronderstellingen:
* taal, begrips- en denkkaders
* normen en waarden
* voorkennis draagt ons d.w.z traditie, autoriteit en vooroordeel

Voor-oor-deel is een voorlopige rechterlijke uitspraak die aan het uiteindelijke oordeel voorafging. Overijlde vooroordelen en vooroordelen in de gunstige zin van oordelen berustend op overlevering en autoriteit.
Begrijpen is een proces waarin twee horizonten in het geding zijn: de begripshorizon waarin wij staan( de grens tot waar wij kunnen denken) en de historische horizon waarin het werk verscheen. Begrijpen is de 'versmelting' van beide horizonten.
voorbeeld; veel religies kennen een 'beeldverbod', in onze tijd kennen we een beeldverdwazing. De jaarlijkse uitreiking van het 'Gouden Kalf' is ironisch te noemen.

Betekenis is niet een onveranderlijke kern die eens en voor altijd in de dingen is vastgelegd:maar een kiemkracht die zich in de loop van de tijd ontplooit in een nooit eindigende reeks interpretaties. In de rechtsspraak werkt het via de jurisprudentie. De betekenis van een tekst zoek je niet langer in een reconstructie van de betekenis, maar in de lange reeks interpretaties die in de loop van de tijd aan dat stuk zijn gegeven.

Tijd is daarmee niet een belemmering die de betekenis onzichtbaar maakt achter een steeds dikker wordende mist. Het is een werkzame dimensie waarin potentiële mogelijkheden van de betekenis worden uitgeplooid. 
De geschiedenis van een tekst, bestaat uit alle interpretaties die er in de loop van de tijd aan zijn gegeven. Het is een wirkungsgeschichte.

Zo is de Bijbel niet een historisch geschrift, mar een aan ons gericht appèl. Het is de tekst die ons ondervraagt en ter discussie stelt, niet andersom. Het verlegt de grenzen van mijn horizon. Het vergroot mijn wereld. Hermeneutiek  als begripsleer gaat dan  naar een zijnsleer. Het menselijk bestaan ontplooit zich op hermeneutische wijze.

We worden op aarde 'geworpen', gewapend met voorkennis die ons in staat stelt ons uit te plooien in het bestaan en ons aan te passen aan de omstandigheden waarin we terecht zijn gekomen.

Zijn in taal.
Mensen ontwikkelen een wereld, omdat ze over taal beschikken. Dieren hebben geen wereld alleen een omgeving, een milieu want ze hebben geen taal. Het 'zijn' ontvouwt zich 'hermeneutisch'. Dit geldt voor alles wat leeft en groeit: mensen, dieren en planten. Elk beukenootje weet hoe het zich moet ontplooien en aanpassen aan het stukje bos waarin het terecht is gekomen, elke baby weet wat het moet doen om zich een plaats te verwerven in een wereld die zich veel verder uitstrekt dan in taal alleen.

Probleem
Wat is een probleem?
Iets dat je toegeworpen wordt een probleem is een uitdaging.
Iets waar je een antwoord op moet geven.